浙江好项目·2017中小微企业创新创业大赛今天启动
Идел-кыпчак телл?ре (болгар-кыпчак телл?ре, урал-кыпчак телл?ре, т?ньяк-кыпчак телл?ре) - кыпчак т?ркемен? керг?н телл?р т?ркемч?се. Бу т?ркемч?г? татар ??м башкорт телл?ре кер?. Бу т?ркемч? диалектлар континуумы булып кил? (м?с?л?н, башкорт телене? к?нбатыш диалекты татар телене? ?з?к диалектына охшаш, татар телене? типт?р диалектында башкорт сыйфатлары бар). Себер татарлары с?йл?ш? торган телне м?ст?кыйль тел дип санарга м?мкин. М?ст?кыйльлек сыйфатлары миш?р диалектында да бар. Идел-кыпчак телл?рене? берлеге барлык галимн?р тарафыннан да кабул ителми. О.А. Мудрак татар телен "сары-кыпчак", башкорт телен ногай-кыпчак т?ркемч?сен? кертк?н. Шуннан Мудрак бу классификацияд?н кире кайткан, ?мма х?зерге вакытта аны Анна Дыбо тота.
?з?нчелекл?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Идел-кыпчак телл?ре башка к?нбатыш-кыпчак телл?ренн?н элегр?к барлыкка килг?нн?р ??м к?нчыгыш-кыпчак телл?ре бел?н к?бр?к б?йл?нешл?ре бар. Т?ркемч?не? т?п ?з?нчелеге - и/е, у/о, ?/? ??м аларны? киресенч? алмашуы:
| Борынгы т?рки | Башкорт | Татар |
|---|---|---|
| тез | ти? | тиз |
| тоз | ту? | туз |
| к?з | к?? | к?з |
| туз | то? | тоз |
| бурун | морон | борын |
| дил | тел | тел |
| т?н | т?н | т?н |
?мма себер-татар, миш?р с?йл?мн?ренд? ??м башкорт телене? кайбер диалектларында бу к?чм? х?р?к?т юк. ?з?нч?лекл?р морфологияд? д? очрый: м?с?л?н, фигыльне? ?ченче зат берлек санындагы т?рл?неше: тат. бара, башк. бара, каз. барады, кырг. барат.
Башкорт ??м татар теле бик охшаш, ?мма аермалары да бар (т?б?нд?ге ?рн?кл?рне? беренчесе — башкортча, икенчесе — татарча, ?ченчесе — казакъча):
- беренче и?ект? башкортча "?", татарча "и" булуы (реализациясе): к?р?к - кир?к - керек, к?м - ким - кем, т?р?н - тир?н - тере?, к???ш - ки??ш - ке?ес;
- башкортча ыу, е?, татарча у, ? реализациясе: ?ыу - су - су, тыуыу - туу - туу, эсе? - эч? - iшу, беше? - пеш? - пiсу;
- башкорт теленд? тартык аваздан башланучы с?з башына о, у кушылуы (протеза): ысын - чын - шын, ыласын - лачын - лашын;
- е-?и алмашуы: ете - ?иде - жети, ер - ?ир - жер, е? - ?из - жез;
- с-ч алмашуы: с?й - ч?й - шай, бес?й - песи - мысы?;
- ?-с алмашуы: ?ары - сары - сары;
- ?-с, ?-з, д алмашуы: яр?ам - ярд?м - ж?рдем, ?ыр?а - кырда - ?ырда (казакъча ?ыр с?зе аз гына биекл?нг?н к?т?ле урын);
- с?з башындагы я?гыраулык-са?гыраулык алмашынулары: ете - ?иде - жети, бес?й - песи - мысы?
Шулай ук башка аермалар да бар.