我局首次设立信访理论研究项目
Лингва-франка | |
![]() | |
Кайда ?йр?нел? | социолингвистика[d] |
---|---|
Моны? каршысы | халык теле[d] |

Лингва-франка (яки с??д? теле, к?пер теле, инструменталь тел, берл?штер?че тел) — ана теленд? с?йл?шм?г?н кешел?р арасында аралашуны м?мкин итк?н ??м даими р?вешт? кулланылган тел. Аеруча ике ш?хесне? д? туган телл?ренн?н аерым булган ?ченче тел атамасы булып кулланыла.[1]
Кешелек тарихы д?вамында ?ир шарында халыкара аралашу ?чен т?рле телл?р лингва-франка д?р???сенд? кулланган — кайвакыт с??д? максатлары ?чен (аларны ?с??д? телл?ре? дип билгелил?р), л?кин шулай ук дипломатик ??м административ у?айлылык, ??м д? т?рле милл?тле ф?нни тикшерен?чел?р ??м башка галимн?р арасында м?гъл?мат уртаклашу с?б?пл?ре ?чен. К?пчелек очракта лингво-франка ике бер-берсен? охшамаган телл?р нигезенд? барлыкка кил?: грамматикасы бер тел нигезенд?, ? с?злек составы икенче телне? нигезенд? т?зел?. ?мма махсус ясалган телл?р д? к?п
?зенч?лекл?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]?Лингва-франка? термины функциональ тарафтан, телне? лингвистик тарихына ??м т?зелешен? игътибар ителмич? билгел?нел?:[2] пиджин (en:pidgin) ??м креол (en:creole languages телл?ре лингва-франка буларак кулланылса да, шундый категориял?рг? керм?г?н телл?ре д? к?п.
Милли тел аерым ??мгыятьт? кулланылса, лингва-франканы? кулланылышы оригиналь ??мгыяте бел?н чикл?нми, ??м т?ркемн?р арасында аралашу ?чен кулланылган икенчел тел хезм?тен к?рс?т?. М?с?л?н, инглиз теле - Б?екбритания ?чен милли тел булса, Филипинда ул инструменталь тел (ягъни "лингва-франка") буларак кулланыла.
Эсперанто кебек халыкара ?ст?м? ярд?мчел телл?ре тарих буенча кулланылышы бик т?б?н булу с?б?пле, аларны функциональ т?гел, ? потенциаль лингва-франка телл?ре дип кен? б?ял?рг? була.
Пиджин ??м креол телл?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Кайбер илл?рд? лингва-франка шулай ук милли тел буларак кулланыла; м?с?л?н урду — Пакьстан эченд? кулланылган лингва-франка, ??м шул ук илне? милли теле буларак санала.
Пиджин
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Пиджин - грамматик яктан гадил?шетерлг?н, ике бер-берсен? охшамаган телл?р нигезенд? ясалган с?йл?м теле. Пиджинда с?йл?шерг? тумыштан ?йр?нмил?р, ул тормыш вакытында аерым бер халыклар бел?н аралашкан вакытта килеп чыккан гадил?штерелг?н тел. Пиджиннар к?пчелек XVIII - XX гасырларда ясалганнар ??м тиз р?вешт? ?лг?н булганнар, шунлыктан бу телл?рд?н ист?лекл?р юк диярлек т? була. Россияд? таралган булган пиджиннар - руссенорск (рус-норвегия пиджины) ??м кяхтин пиджины (рус-кытай). Кяхтин пиджинында грамматика бик гади, ул кытай телене? грамматикасына ти?, ? с?злек составы рус теленеке.
Креол телл?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]?г?р д? шундый гадил?штерелг?н телд? аеручы к?п кеше аралашып ??м бу тел инде язма формада да бар ик?н (?г?р шулай ук бу телд? инде нич?дер буын тумыштан с?йл?ш? ик?н), бу тел пиджиннар р?тенн?н креол телл?р р?тен? кер? башлый. И? ки? таралган креол тел - Ток-писин. Бу телд? Папуа-Я?а Гвинея утравында с?йл?ш?л?р. Ул инглиз ??м башка афронезия телл?рене? кушылмасы булып тора.
Шулай ук карагыз
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Зональ корылма телл?р
- Халыкара тел
- Эш теле
- Халыкара ?ст?м? ярд?мчел тел (en:International auxiliary language)
- Телл?р контакты (en:Language contact)
- Берл?шелг?н тел (en:Mixed language)
- Бер-берсен а?лау м?мкинлеге (en:Mutual intelligibility)
- Уртак с?йл?м (en:Common Speech)
- Универсаль тел (en:Universal language)
- Б?тенд?нья теле (en:World language)
- Пиджин (en:Pidgin)
- Креол тел (en:Creole Language)
Иск?рм?л?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- ↑ Viacheslav A. Chirikba, "The problem of the Caucasian Sprachbund" in Pieter Muysken, ed., From Linguistic Areas to Areal Linguistics, 2008, p. 31. ISBN 90-272-3100-1
- ↑ Intro Sociolinguistics 2018 елны? 22 май к?ненд? архивланган. - Pidgin and Creole Languages: Origins and Relationships - Notes for LG102, - University of Essex, Prof. Peter L. Patrick - Week 11, Autumn term.
?д?бият
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Hall, R.A. Jr. (1966). Pidgin and Creole Languages, Cornell University Press. ISBN 0-8014-0173-9.
- Heine, Bernd (1970). Status and Use of African Lingua Francas. ISBN 3-8039-0033-6
- Kahane, Henry Romanos (1958). The Lingua Franca in the Levant.
- Melatti, Julio Cezar (1983). índios do Brasil. S?o Paulo: Hucitec Press, 48th edition
- Ostler, Nicholas (2005). Empires of the Word. London: Harper ISBN 978-0-00-711871-7
Сылтамалар
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- English - the universal language on the Internet? 2006 елны? 25 сентябрь к?ненд? архивланган. (ингл.)