江西省交通运输厅2014年“三公”经费支出决算表

?мирхан Еники
Туган телд? исем	Еникеев ?мирхан Нигъм?т?ан улы
Туган	2 март 1909(2025-08-06) Я?а Каргалы, Б?л?б?й ?язе, Уфа губернасы, РИ
?лг?н	16 февраль 2000(2025-08-06) (90 яшь) Казан, Татарстан, РФ
К?м? урыны	Я?а бист? зираты
Яш?г?н урын	Чехов урамы, Казан
Милл?т	татар
Ватандашлыгы	Русия империясе Русия империясе РСФСР РСФСР ССРБ ССРБ РФ
??н?ре	язучы
Балалар	кызлары Резеда, Флюра, улы Альфред
Б?л?к ??м премиял?ре
百度 日本农民虽然有绣花般细致的耐心，但是日本农业企业长期存在单打独斗现象，也是制约其农业发展壮大的因素。  ?мирхан Еники Вики?ыентыкта

?мирхан Еники (?мирхан Нигъм?т?ан улы Еникиев, 2 март 1909 - 16 февраль 2000) — татар язучысы, журналист, т?р?ем?че, СССР Язучылар союзы ?гъзасы. 1996 елдан Татар ПЕН-?з?ге ?гъзасы.

Биография

1909 елны? 17 февраленд? (я?ача вакыт бел?н 2 мартта) элекке Уфа губернасы Б?л?б?й ?язе (х?зерге Башкортстанны? Благовар районы) Я?а Каргалы авылында таза х?лле крестьян гаил?сенд? туган. 1911 елда аны? ?тисе гаил?се бел?н Я?а Каргалыдан кырык чакрым ераклыктагы Д??л?к?н диг?н станцияг? к?чен?. ?мирханны? балалык ??м м?кт?п еллары шунда уза.

Яшьт?н ?к ?д?бият, и?ат эше бел?н кызыксынган ?мирхан Еники 1925 елны? ??енд? Казанга кил? ??м китап кибетен? курьер булып эшк? урнаша. Бер елдан ул Казан университеты каршындагы рабфакка укырга кер?. Шушы чорда к?нд?лек матбугат битл?ренд? аны? ?д?би парчалары ??м хик?ял?ре к?рен? башлый.

1927—1933 еллар арасында ?. Еники Донбасста — ликбез курсларында Укытучы, Казан мех фабрикасында — сортировщик, ?Кызыл Татарстан? газетасы редакциясенд? штаттан тыш х?б?рче хезм?тенд? була, бер ?к вакытта, т?п эшенн?н аерылмыйча, 1931—1933 елларда Казанда Хезм?тне ф?нни оештыру институтында (ИНОТ) укый. Шуннан со? ул Ватан сугышына кад?р Казандагы ?ирле промышленность системасында техник укыту буенча методист (1934—1935), кинофикация трестында инструктор (1935—1936), ?Азер кино? (Баку) студиясене? райондагы махсус в?киле (1936—1937), Казанны? 2нче номерлы тег? фабрикасы каршындагы стахановчылар м?кт?бенд? (1937—1939) ??м ?зб?кстанны? Маргилан ш???ренд?ге гомуми белем бир? м?кт?пл?рене? берсенд? укытучы булып эшли. 1941—1945 елларда ?дип — Ватан сугышы фронтында: х?р?к?тт?ге армияне? ху?алык ??м каравыл частьл?ренд? рядовой солдат булып хезм?т ит?.

Армияд?н кайткач, ?. Еники берникад?р вакыт ?Совет ?д?бияты? журналында ?д?би хезм?тк?р, аннары Татарстан радио комитетында ?д?би тапшырулар б?леге редакторы булып эшли, 1950—1952 елларда ис? Казан авиация техникумында татар теле укыта, 1953 елда ул б?тенл?е бел?н профессиональ язучылык хезм?тен? к?ч?. 1946 елдан СССР Язучылар берлеге ?гъзасы.

16 февраль 2000д? Казанда вафат була.

Ш?хси тормышы

Беренче хатыны ― Г?лсем.

• олы кызлары Резид? (Тюменева, 1934—2019), ?. Еники ?с?рл?рен оригиналда укыган, аны? архивын т?ртипк? салып, д??л?тк? тапшырган ш?хес.
  • оныгы Р?ст?м
    • оныкчыклары Регина, Иск?нд?р
• кече кызлары Флера (Карташева, 1938).

Икенче хатыны ― Ф?сах?т Х?с?н кызы Гыйзз?туллина (1913 елны? 24 октябренд? х?зерге Чил?бе ?лк?се Верхнеуральск ш???ренд? туган). 1935―1939 елларда Казан педагогия институтыны? рус филологиясе факультетында укыган. 1939 елда ?. Еникиг? кия?г? чыгып (ул аерылган булган инде), Ф?сах?тк? М?ск?? бирг?н юллама бел?н китеп, 1941 елга кад?р Урта Азияд?, Иске Маргелан ш???ренд? яшил?р. ?зб?к балаларына ?. Еники математика, Ф?сах?т рус теле ф?ненн?н укыта. Ике балалары туган. Табиблар ?Мондагы климат ярамый, балагыз Россияд? терел??, диг?ч, 1941 елны? 20 июненд? Маргеланнан Казанга кайтырга чыгалар. Юлда беренче балалары ?л?. 1 июльг? Казанга кайтып ?ит?л?р, ?. Еникине 18 июльд? сугышка алалар. Ф?сах?тне? ?ти-?нисе аны? ?. Еники бел?н никахына каршы булган (?нисе б?хиллеген бирми), шу?а к?р? алар аерылышкан. ?.Еники аларны онытмаган, килеп й?рг?н, ярд?м д? итк?н.

• уллары Альфред ?мирхан улы Еникеев, психиатрия табибы, ?тисен д?валаган. ?. Еникине? со?гы к?нн?ренд? бик якын булганнар.
  • оныгы Михаил, Михаилны? хатыны Г?лшат.
    • оныкчыгы Лилия, Казанда яши.

?ченче хатыны М?ршид?.
Д?ртенче хатыны На?ия. Ул ?дипне? мирасын туплау, ?с?рл?рене? тулы басмасын х?зерл?? бел?н м?шгуль.

?.Еники ?зене? ??м?гате На?ия ханым бел?н

И?аты

Аерым журналистик язмалары ??м ?Дус кеше? (1929), ?Пожар? (1929), ?Никуличева ??м аны? ипт?шл?ре? (1934), ?К?зне? бер киченд?? (1939) шикелле повесть, хик?ял?ре бел?н сугышка кад?р ?к матбугатта исеме к?ренг?л?с? д?, ?. Еники ?зенч?лекле язучы-художник буларак нигезд? сугыш ??м сугыштан со?гы елларда формалаша.

Аны? ?Бала? (1941), ?Ана ??м кыз? (1942), ?Бер ген? с?гатьк?? (1944), ?Ялгыз каз? (1944), ?М?к ч?ч?ге? (1944), ?Кунакчыл дошман? 1945), ?Тауларга карап? (1948), ?Кем ?ырлады? (1956) кебек хик?ял?ре татар психологик прозасыны? матур ?рн?кл?ре булып саналырга хаклы. Аларда д??ш?тле сугыш шартларында гади совет кешесене? рухи чыдамлыгы, тыйнаклыгы, юлындагы авырлык-кыенлыкларны батырлык бел?н кичер?е ??м тормышка, яш??г? булган тир?н ышанычы с?нгатьч? калку итеп сур?тл?н?. ?дип, барыннан да элек, сугыш чынбарлыгыны? кеше рухында, табигате-холкында чагылышын анализлый ??м к?нд?лек тормыш вакыйгалары, детальл?ре аша ?з геройларыны? эчке д?ньясын, характер ?зенч?лекл?рен психологик т?г?ллек бел?н, т?эсирле итеп ачуга иреш?.

Тормыш к?ренешл?рен ??м кеше характерларын анализлауда психологик тир?нлекк? омтылу илленче-?итмешенче еллар арасында ?дипк? тагы да зуррак и?ади у?ышлар алып кил?. Язучыны? ?Р?хм?т, ипт?шл?р!? (1951—1952), ?Саз ч?ч?ге? (1955), ?Й?р?к сере? (1957), ?Р?ш?? (1962), ?В??дан? (1968), ?Без д? солдатлар идек? (1971), ?Г?л?нд?м туташ хатир?се? (1975) исемле повестьлары, ?Ялгызлык? (1957), ?Туган туфрак? (1959), ?Матурлык? (1964), ?Т?нге тамчылар? (1964), ?Коръ?н хафиз? (1964), ??йтелм?г?н васыять? (1965), ?Курай? (1970), ?Тынычлану? (1978) кебек хик?ял?ре, кешел?р арасындагы т?рле катлаулы м?н?с?б?тл?рне реалистик рухта яктыртуы ??м заманны борчыган ?хлакый-этик проблемаларны кыю р?вешт? к?т?р?е бел?н берг?, с?нгатьч? камил эшл?н?л?ре ????тенн?н д? аерым игътибарга лаеклар. Геройны? к??ел серл?рен? тир?н ?теп кер? бел? осталыгы, фикерне? ф?лс?фи ?ткенлеге ??м драматик киеренкелеге, форманы? п?хт? ??м ?ентекле эшл?н?е, тел-сур?тл?? чараларыны? т?рле стилистик буяуларга, образлы фикерл??д?ге милли ?зенч?лекл?рг? бай булуы — болар ?. Еники талантыны? т?п сыйфатларын т?шкил ит?л?р.

?. Еники и?атында юмор-сатира, ?д?би т?нкыйть, очерк, публицистика, мемуар жанры ?с?рл?ре ??м ?д?би т?р?ем?л?р д? зур урын били. ?К?сия ханым?, ?К??елсез м??лес?, ?Кунакта?, ?Б?ке?, ?Сыбызгы? кебек кыска хик?ял?ренд? (?Ч?нечкеле хик?ял?р? ?ыентыгы) ул ?ткен-?ор тел, оста тотып алынган тормыш детальл?ре ярд?менд? ??мгыятебезд? очрый торган кире типларны? гомумил?штерелг?н сатирик портретларын к?з алдына китереп бастыра. Гомум?н, юмор-сатира ?. Еники язу стилене? м??им хасиятл?ренн?н берсе булып, аны? элементлары теге яки бу к?л?мд? язучыны? ??рбер ?с?ренд? диярлек очрый.

?. Еникине? и?тимагый тормыштагы бик ???миятле м?сь?л?л?рг? багышланган публицистик м?кал?л?ре, очерклары, ?д?бият-с?нгать турындагы уйланулары ??м ист?лек язмалары, берг? тупланып, 1983 елда аерым китап булып чыкты. Сикс?ненче еллар башында ис? ?Казан утлары? журналы битл?ренд? (1981 ел, 10, 11 саннар; 1982 ел, 12 сан; 1985 ел, 1, 2 саннар) ?дипне? я?а ?с?ре-- автобиографик материалларга нигезл?п язылган ?Со?гы китап? исемле документаль повесте д?нья к?рде. ?. Еники — ?д?би т?р?ем? остасы. Ул украин язучысы О. Гончарны? ?Знаменосцы? (?Байрак й?рт?чел?р?, 1951) романын, А. Островскийны? ?Без вины виноватые? (?Гаепсез гаеплел?р?, 1953) драмасын, М. Бубенновны? ?Белая береза? (?Аккаен?, 2нче кис?к, 1954) романын, К. Паустовскийны? ?Летние дни? (???й к?нн?ре?, 1960) исемле хик?ял?р ?ыентыгын, Э. Казакевичны? ?Синяя тетрадь? (?З??г?р д?фт?р?, 1964), Ч. Айтматовны? ?Беренче м?галлим? (1965) повестьларын ??м к?п кен? СССР халык ?киятл?рен татар телен? т?р?ем? итте. Аны? ?зене? д? т?п ?с?рл?ре рус телен? ??м башка милли телл?рг? т?р?ем? ителг?н.

Б?л?кл?р

?. Еникине? ?д?би и?аты Совет х?к?м?те тарафыннан югары б?ял?нде. Ул Хезм?т Кызыл Байрагы ордены (1979) ??м Х?рм?т Билгесе ордены" (1957) бел?н б?л?кл?нде. 1984 елда а?а ?Юлчы? исеме бел?н чыккан хик?ял?р ?ыентыгы ??м русча т?р?ем?д? басылган ?Повести и рассказы? (1982) китабы ?чен Татарстан АССРны? Г. Тукай исеменд?ге Д??л?т премиясе бирелде. Гаяз Исхакый премиясе лауреаты (1993).

Х?тер

• 2005 елда Казанны? Вахитов районындагы (Калуга микрорайоны) Калинин урамыны? югары ?лешен? ?мирхан Еники исеме бирелг?н.
• 2020 елда Бартын ш???ре университетыннан т?рек галиме Алп ?р?н Демиркая язучыны? и?аты буенча диссертация яклаган, шулай ук хик?ял?ре турында монография ??м, хик?ял?рен т?р?ем? итеп, ?ч китап бастырган.

Сылтамалар

• ?мирхан Еники хик?ял?рене? тел ?зенч?лекл?ре(?ле сылтама)
• Татарстан язучылары, 1986.
• Еникиг? музей кир?к!(?ле сылтама)
• ?мирхан Еники. Матурлык. — Татарстан китап н?шрияты. — (аудиоязма).
• ?мирхан Еники. Г?л?нд?м туташ хатир?се. — Татарстан китап н?шрияты. — (аудиоязма).
• ?мирхан Еники. Кем ?ырлады?. — Татарстан китап н?шрияты. — (аудиоязма).
• ?мирхан Еники. Хик?ял?р. — Татарстан китап н?шрияты. — (аудиоязма).