高铁迎首次跨省调价 避开高峰可降低出行成本

Котраг
Туган телд? исем	Котраг Кубрат улы
Туган	630 ел - 645 ел арасында Б?ек Болгар иле
?лг?н	690 ел - 710 ел арасында Идел буе Болгары
Милл?т	болгар
Ватандашлыгы	Идел буе Болгары
??н?ре	с?яс?тче, гаск?ри
Балалар	Ирхан...
Ата-ана	Кубрат хан (?ти)
Кард?шл?р	Батбай ??м Аспарух

Котраг яки Кодраг, К?др? хан, Котраг балтавар, Котраг илт?б?р (tat.lat. Qotrag(?ле сылтама)) (VII гасыр) — Идел буе Болгарына нигез салучы, Татарстан ?иренд? беренче д??л?тчелек булдыручы дип санала, Б?ек Болгар илен нигезл??че Кубрат ханны? икенче улы (протоболгарларны? кутригыр кабил?сенн?н), Дунай буе Болгарына (Беренче Болгар патшалыгы) нигез салучыны? — Аспарухны? бертуган абые. Кутригур кавеме.

Чыгышы

632 елда Б?ек Болгар д??л?тене? ханы булып Органаны? бертуганыны? улы Кубрат т?хетк? утырган. Кубрат VII й?зне? 50 нче еллар ахыры—60 нчы еллары башында ?лг?н (кайбер??л?р ирт?р?к, т?г?лр?к вакытны к?рс?т?л?р — 642 елда, дил?р). Аны? ?леме ?зе т?зег?н берл?шм?не? яш??д?н туктавына китерг?н.

Риваятьт? Кубрат хан улларыннан ?чесене? исеме аталган: ?лк?не — Батбай, икенчесе — Котраг, ?ченчесе — Аспарух (ике кечесене? исемн?ре к?рс?телм?г?н). Гомум?н, ханны? биш улы турындагы риваять Б?ек Болгар иленд? булган биш этник т?ркем, биш эре кабил?не г??д?л?ндер?.

Б?ек Болгар иле таркалуы

Кубрат хан варислары

Бу чорда Б?ек Болгар иле к?нчыгыштан ????м итеп торучы х?з?рл?р тарафыннан нык киметелг?н булган. Кубратны? уллары Кавказ алды тир?сенд?ге к?ньяк т?б?кл?рг? ген? ху?а булып калганнар. Батбайга Кубан буе ?ирл?ре, Аспарухка шул елганы? югарыгы агымы буйлары ??м х?зерге Ставрополь калкулыгы тиг?н. Аспарух онагурлар кабил?се бел?н к?нбатышка таба к?ченеп китк?н: башта Дунай елгасы тамагына барып утырган, монда а?а элегр?к аерылып китк?н болгар кабил?л?ре—кутригурлар ??м бу якларга к?пт?н т?гелр?к т?пл?нг?н славяннар килеп кушылганнар.

Идел буе Болгары барлыкка кил?е

Котраг хан ?ит?кчелегенд?ге ?ченче т?ркем (кутригурлар) Кубрат ?лг?нн?н со? Урта Идел буена китк?н ??м анда 671-675 еллар тир?сенд? Идел буе Болгарын нигезл?г?н, дип санала. Газиз Гоб?йдуллин язмалары буенча Аттила улы Ирник (Арнияк) VI гасырда ук Идел буена беренче болгарлар бел?н к?чк?н, шулай итеп Урта Иделд? т?рки кабил?л?ре VI гасырдан, фин-угор кабил?л?ре янында яш?г?н инде. Л?кин беренче болгар д??л?тен Урта Иделд? Котраг нигезли, дип санала.

Византия монахы Т??б?че Феофанны? 810—815 елларда терк?п калдырган елъязмасы буенча, Аспарух Византияг? каршы сугыш алдында ?з болгарларын болай ?нд?г?н:

Безг? Котраг абыем тапкан ?ир кебек кир?к. Котраг болгарлары зур ш???рл?р Идел буенда салды инде, аларда у?дырышлы туфрак, ? безд? чокырлар ??м сазлык кына бар... Болгарлар, б?ген без каршы ярга к?ч?без, югыйс? д??л?тсез халык - бет?ч?к.

Бу кулъязма нигезл?нг?н Аспарух чыгышы ?Аспарух хан? фильмында китерелг?н.

Беренче Идел буе Болгары династиясе

Идел буе Болгары х?кимн?ре тамгасы (болгар руннары)

Котраг илт?б?р беренче Идел буе Болгары династиясен нигезл?г?н. Ши?абетдин М?р?анины? ?М?ст?фадел-?хбар фи ?хвали Казан в? Болгар? китабы буенча, Котраг улы Ирхан - Идел буе Болгарыны? икенче х?киме, Ирхан улы - Тукый - ?ченче Идел буе Болгары х?киме булган (Котраг ? Ирхан ?Тукый ? Айдар ? Шилки ? Батыр-М?эмин ? Алмыш ?агфар ибн Шилки ? Микаил ибн ?агфар ? ?хм?д ибн ?агфар ? Абдулла? ибн Микаил ? Талиб ибн ?хм?д ? М?эмин ибн ?хм?д ? Абд ар-Рахман ибн М?эмин ? Абу Исхак Ибра?им ибн М?х?мм?д ? Н?зир ?д-Дин ? Мустансир ? Алтынб?к ? Галимб?к).

Х?тер

• Котраг ханга беренче ??йк?л 2022 елны? 30 июленд? Россия Федерациясе Чуаш Республикасы район ?з?ге Шомырша авылында куелган (скульптор Николай Кондрашкин).
• 2023 елны? 12 гыйнварында Самар ?лк?се Ширяево авылында ??йк?ле ачыла (скульптор Дишко Дишков, Болгария).
• Антарктидада бер пик Котраг хан исемен й?рт?.

Документаль ??м н?фис фильмнар

• "Хан Аспарух", ?иденче ?леш
• ?Болгары?, докум. фильм, реж. ??м сценарист П. Петков, опер. Кр. Михайлов. bTV ?итештер?е. 2006 ел, Болгария.
• Кубрат хан х?зин?се [1]
• ?Запов?т Кубрата? ?Кубрат васыяте? , документаль фильм, Украина, (укр.)

Шулай ук карагыз

• Кубрат хан
• Идел буе Болгары
• Идел буе Болгары д??л?те т?зел?
• Идел буе Болгары ш???рл?ре
• Идел Болгары тышкы элемт?л?ре
• Б?ек Болгар иле
• Болгар
• Ага базар
• Идел буе Болгары д??л?те
• Идел буе Болгары д??л?те т?зел?

Галерея

Котраг ханга ??йк?лл?р

Чуашстандагы ??йк?ле Чуашстандагы ??йк?ле   Самар ?лк?сенд?ге ??йк?ле Самар ?лк?сенд?ге ??йк?ле

Тышкы сылтамалар

• Болгар д??л?т тарихи-архитектура музей-тыюлыгы сайты (рус.)
• Волжская Булгария и Русь. Казань, 1986. (рус.)