小三阳是什么
| Фин татарлары с?йл?ше | |
| ?зисем: |
百度 作为中国古代第一本释义词典，《尔雅》收录了包括人文科学、自然科学、应用科学在内的各科术语，科学技术的内容占到一半以上，每个词条的表述都有自己的概念体系，“所以训释五经，辨章同异，实九流之通路，百氏之指南，多识鸟兽草木之名，博览而不惑者也”（语出《经典释文》）。
татарча |
|---|---|
| Илл?р: | |
| Классификация | |
| Т?ркем: | |
(?1920 ел? язуы уртадагы ?смерне? кулындагы язудан к?рен?).
Фин татарлары с?йл?ше — Финляндияд? яш??че татарлар арасында таралган татар телене? миш?р диалектына караган бер с?йл?ше.
Таралышы
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Финляндияд? яш??че татарларны? с?йл?ше аны? татар тел ки?леге зонасыннан читт? формалашуы бел?н аерылып тора. Тарихи вакыйгаларга б?йле р?вешт? бу с?йл?шк? 130 елдан артык.[1]
С?йл?ш Финляндияне? якынча 1000 кешед?н торучы татарлар арасында таралган. К?пчелеге ?елсинки, Турку ??м Тампере ш???рл?ренд? яшил?р. Финляндия татарларыны? к?бесе чыгышлары буенча Т?б?н Новгород губернасыны? Сергач ?язенн?н булган с??д?г?рл?р булалар. Алар 1870 бел?н 1920 еллар арасында Финляндияд? т?рле с?яси с?б?пл?р аркасында т?пл?неп калалар.
?зенч?лекл?ре
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Финляндия татарларыны? с?йл?ше, тарихи ?сешне? катлаулы юлын ?теп, фин теле бел?н ?зара б?йл?нешт? ??м т?рек телене? билгеле бер йогынтысы астында миш?р диалектыны? сергач с?йл?ше нигезенд? формалашкан. С?йл?шт? татар телене? миш?р диалекты ?зенч?лекл?ре ?стенлек ит? ??м бу ?Финляндия ислам ??мгыятен?? керг?н Финляндия т?рки халкыны? с?йл?ше миш?р диалектына карый, л?кин татар ?д?би телен? таба якынайган дип ?йтеп була. Шул ук вакытта с?йл?мне? ?зен? ген? хас ?зенч?лекл?ре д? бар.[1]
Миш?р диалекты бел?н уртаклыгы
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Миш?р диалекты бел?н с?йл?шне? уртаклыгы т?б?нд?ге сыйфатларда характерлана: тир?н арткы ?къ, гъ? авазлары урынына ??м йомшак ?к, г? куллану; гар?п алынмаларында башлангыч ??м урта увуляр гъ авазы т?ш?; аффрикатив ч — щ ??м ц — дз саклану, алар параллель р?вешт? кулланыла, ?мма со?гылары акрынлап кулланыштан чыга бара; тел алды тартыклары алдындагы дифтонгларны монофтонгизациял?? ??м кайбер очракларда арткы р?т сузыклары булган с?зл?рд? палаталаштырылган тартыкларны куллану; сузык авазларны? сыйфат характеристикасы: ?лабиальл?шм?г?н? а, ?у?, " в " авазлары алгарак ясалыштырылган угыз тибында; килеш функциял?ренд? ??м фигыль бел?н идар? ит?д? татар ?д?би теленн?н аерылып тору; сыйфатларда сонор д?р???сенн?н со? чагыштырма д?р???не? икел?т? аффиксын куллану; ?ул? заталашлыгыны? юн?леш килешенд?ге аффиксыны? варианты: анарга к?р? (?а?а к?р?, шу?а к?р?? урынына), ??мл?д? логик басым т?шк?н тел?с? нинди с?зг? -мы-ме сорау кис?кч?сен кушу; ??мл?л?рд? инверсияне актив куллану ?.б.[1]
Фин теле йогынтысы
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Фин теле йогынтысында алынган ?зенч?лекл?р.[1]
Фин телене? фонематик системага йогынтысы бик аз була, г?рч? с?йл?ш? 100 елдан артык фин телле халык арасында аерым яш?с? д?. Ул яшьл?р с?йл?менд? ки? фин диафоны ?е? куллану, кайбер с?зл?рд? басымны? беренче и?екк? к?ч? ??м таарих, таагын, таатил с?зл?ренд? икел?т? сузык авазлар булу очракларында чагыла.
Кайбер с?зл?рне? (качылар, ачкычлар, к?злеклер) к?плек санда кулланылуын, фин теленд? д? шулай ук к?плек санда гына кулланыла торган бер?млекл?рне? м?гън?сен к?зд? тотып, грамматик д?р???не? ?зенч?лекл?ре дип атарга м?мкин.
?Бар? фигылен исем-х?б?р бел?н куллану (Ул бармы т?мле?).
Фин элементлары с?злект? д? очрый: ?йоксит? фигыле (фин. yoksa — й?гер?) аша ягу (й?гер?) с?зе керг?н; кэннукэ, партор, ?исс/хиссии, мои, хей, хей ?. б.
Шулай ук фин менталитетыны? Финляндия татарлары этикетына йогынтысы сизел?, шуны? н?ти??сенд? таныш булмаган кешел?рг? син диг?н м?р???гать ??м гаил?д? демократик м?н?с?б?тл?р барлыкка кил?.
Шунысын да ?йтерг? кир?к, ?йр?нел? торган с?йл?мне? лексик системасына шулай ук алынма р?вешенд? т?рек ??м инглиз телл?ре д? ?з ?лешен кертк?н.
?д?би тел йогынтысы
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]Татар ?д?би теле бел?н с?йл?ш?не? акрынлап якынаю процессы турында т?б?нд?ге фактлар с?йли: дифтонглар ??рвакытта да монофтонгизациял?нми; параллель р?вешт? тел?к авышлыгыны? ?д?би вариантлары кулланыла (-ырга/-ерге+тел?); с?зл?рне? диалекталь вариантлары урынына ?д?би вариантларын куллану; саф миш?р характерыны? ?зенч?лекл?ре кулланыштан чыккан ?. б.[1]
Иск?рм?л?р
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]?д?бият
[?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт]- Галиев Н. Казан галиме ян?д?н Суомида: (Филология ф?нн?ре докторы, профессор X. Миннегулов Суомида лекциялер укып кайтты) //Ватаным Татарстан. 2000.- 25 авг.
- Надиров И. Финляндияд? бер атна: (Финляндия ??м анда яш??че татарлар тур.) //М?д?ни ?омга. 2003. — 19 сентябрь. — Б. 19-23.
- Надиров И. Финляндияд?ге милл?тт?шл?ребез. //Казан утлары. 1992. -№ 2.-Б. 176—188.
- Надиров И. Финляндия татарлары. //Мирас. 1992. № 2. — Б. 73-81.
- Antero Leitzinger. Mishaarit Suomen vanha islamilainen yhteiso. -Helsinki: Kiija-Leitzinger, 1996. 278 s.
- Halen, Harry. A bibliographical survey of the publishing activities of the Turkic minority in Finland. Helsinki: Studia Orientalia, 1979 — C. 11-51.
- Halen, Harry. Islaminuskoisista Suomessa// Teologinen aikakauskirja 5. -Vammala, 1984. C. 341—353.
- Halen, Harry. Suomen tataarivahemmiston kieleeisesti sopeutumisesta // Sprakmote i Finland Kielet kohtaavat, Medelandenfran institutionen for nordiska sprak och nordisk litteratur vid Helsingfors universitetet В 14. Helsingfors, 1991.-C 73-85.
- Tatarica. Edendum curavait. Abdulla Tukain Kulttuuriseura r. y. Studia in honorem Ymar Daher anno MCMLXX sexagenario. Vammala: Vammalan Kiijapaino Oy, 1987. — 378
- Ахметова Я. М. Сравнительно-историческое исследование языка татар Финляндии / Я. М. Ахметова. — Казань: КГЭУ, 2009. — 136 с.